Cvetković, V., & Filipović, M. (2018). Koncept otpornosti na katastrofe [The Concept of Disaster Resilience]. Ecologica, 25(89), 202–207.

Koncept otpornosti na katastrofe

Doc. dr Vladimir M. Cvetković,
Marina Filipović, doktorand

 

UVOD

U multimetodskim istraživanjima iz oblasti kata­strofa autori koriste pristupe naučnih disciplina koje se odnose na bezbednost ili još preciznije na disci­pline u kojima se katastrofe proučavaju kao bez­bednosne pretnje po život, zdravlje i imovinu gra­đana. Koriste se stanovišta najopštijih društvenih nauka – sociologije, psihologije ili konkretnije soci­jalne-psihologije, zatim prirodnih nauka (u prvom redu geografije, matematike i statistike), ali i orga­nizacionih nauka, prava, ekonomije itd. [1]. Kata­strofe kao događaji koji vrše uticaj na društvene jedinice koje zauzvrat osmišljavaju i primenjuju društvene odgovore na različite načine stvaraju poteškoće, čak i za one koji proučavaju katastrofe. Koren tih poteškoća nastaje iz potrebe da se istra­živači bave konceptima, koji imaju popularna zna­čenja, a neki od tih koncepata izazvaju moralne i emocionalne reakcije. Konceptualna rasprave o ka­tastrofama i aktivnostima u vezi istih bi izazvale optužbe da istraživači ne shvataju suštinu.

Katastrofe su stalno prisutna tema u literaturi i istoriji i iako su sociolozi katastrofe smatrali strate­gijskim područjem istraživanja, polje istraživanja je krenulo da se razvija tek 1950. godine. Stvaranje novih modela i formalnih teorija ili proširenje posto­jećeg teorijskog rada u društvenoj nauci radi opisa katastrofa su mere koje pomeraju istraživanje kata­strofa u pravcu objašnjavanja i predviđanja. U stva­ranju tipologija kako bi se pomoglo sa društveno-naučnom specifikacijom značenja katastrofe, istra­živači rade na teorijskom razvoju. Deo korisnosti tipologije je taj što čak i ako naučnik ne uspe da klasfikuje empirijske nalaze, pod uslovom da je do­voljno informacija dato, teoretičai ili drugi naučnici mogu naknadno da smeste nalaze u postojeće tipologije [2-4].

Teorija otpornosti obuhvata savremena shvata­nja stresnih situacija, adaptacije i dinamike resursa [5]. Sama reč otpornost predstavlja metaforu i svo­je poreklo vodi od fizičkih i matematičkih nauka i prvi put je upotrebljena da se opišu sposobnosti

                             

Adresa autora: Univerzitet u Beogradu, Fakultet bezbednosti, Gospodara Vučića, 50, vmc@fb.bg.ac.rs

Rad primljen: 20. 07. 2017.

Rad prihvaćen: 10. 12. 2017.

materijala ili sistema da se vrate u ravnotežu nakon određenih fizičkih uticaja [6]. Recimo, otporan ma­terijal koji se izloži uticajima određenih sila pre će se saviti nego pući. Venger [7] ukazuje da društva ili njihove veće sub-jedinice mogu odgovoriti na katastrofe na različite načine. On ističe da duštva mogu apsorbovati udare katastrofe uz malo ili ni­kakvo unapred osmišljeno delovanje i osloniti se na improvizaciju kako bi zadovoljili neposredne ili du­goročne potrebe. Ipak, kako svest o potencijalnim katastrofama u okviru date društvene jedinice ra­ste, mogućnost planiranih i formalno usmeravanih “prilagođavanja” (tj. pokušaja da se distribuira rizik, modifikuju uticaji, ili spreče pojave katastrofa tako­đe raste. Stepen svesti o riziku, kao i vrste i meša­vine odgovora koje je društvo usvojilo, široko vari­raju sa vrstama rizika sa kojima se suočavaju, kul­turnim orijentacijama, količinom znanja o ovim rizi­cima ili iskustva sa ovim rizicima, i resursne baze različitih nivoa društva [8, 9].

1. POJAM OTPORNOSTI

U toku 1973. godine Holing [10] je prvi upo­trebio termin otpornost da opiše postojanost siste­ma i njegovu sposobnost da apsorbuje promene i poremećaje. Povezanost ugroženosti, otpornosti i sposobnosti prilagođavanja nije dovoljno ispitana [11, 12]. Jedna od značajnijih karakteristika pojma otpornosti jeste njena multidimenzionalnost koja se kreće u rasponu od skoka i ponovnog rađanja, ljud­ske snalažljivosti i izdržljivosti, do elastičnosti i ot­pornosti kao svojstva materijala poput čelika. Pri tome, engleska reč resilience potiče od latinskog glagola resilire koji označava skakanje unazad ili oporavljanje [13, 22]. Prema Aleksandru, otpornost označava snagu i sposobnost ljudskog društva izloženog različitim stresovima, da osmisli sredstvo za otpor katastrofi uz održavanje integriteta (pove­zanosti). Otpornost je sazdana od sposobnosti društva da se prilagodi okolnostima koje produkuje katastrofa, kao i minimiziranju njenog uticaja [14].  Iako se u literaturi u velikoj meri teorija otpornosti primenjuje, postoje i kritike prirodnih i društvenih nauka koje ne pružaju dovoljno činjenica da se otpornost odbaci kao promašeni analitički koncept [15]. Prema određenim istraživačima, otpornost je integralni deo sposobnosti prilagođavanja [16, 17], dok drugi sposobnost prilagođavanja vide kao glav­nu komponentu ugroženosti [18, 19]. Treća pers­pektiva sugeriše da su koncepti otpornosti i spo­sobnosti prilagođavanja deo strukture ugroženosti [20]. Tobin [21] ističe da su zajednice koje su održi­ve i otporne u stanju da minimiziraju posledice katastrofa, a u isto vreme, da imaju sposobnost da se brzo oporave od tih ekstremnih događaja.

Prema međunarodnoj strategiji za smanjenje rizika od katastrofa iz 2009. godine otpornost pred­stavlja sposobnost sistema, zajednice ili društva iz­loženog opasnostima da se odupre, apsorbuje, od­govori na posledice opasnosti na blagovremen i efi­kasan način i oporavi se od njih, uključujući oču­vanje i obnovu svojih bitnih osnovnih struktura i funkcija [23]. Prema strategiji, otpornost podrazu­meva sposobnost „oporavka” ili „povratka” nakon udara. Otpornost zajednice u odnosu na potencijal­ne opasnosti određena je stepenom do kog zajed­nica ima potrebne resurse i koliko je sposobna sa­mostalno da se organizuje pre i tokom perioda pot­rebe. Sa inženjerskog stanovišta, to je sposobnost materijala da se povuče ili se vrati nazad u privo­bitan oblik posle savijanja. U poslednjih nekoliko godina, koncept otpornosti je postao jedan od zna­čajnijih koncepata sa centralim značajem za sma­njenje rizika od katastrofa na lokalnom, nacionalom i globalnom nivou. Iz tih razloga, Tirnej i Brani [24] koncept otpornosti posmatraju kroz prizmu kapa­citeta fizičkih i ljudksih sistema da pruže adekvatan odgovor i da se efikasno oporave od posledica prirodnih katastrofa. Veliki broj definicija odnosi se na sposobnosti zajednice da se odupru negativnim uticajima katastrofa. Recimo, Adgir [25] svoju defi­niciju otpornosti zasniva na razmatranju sposob­nosti zajednice da  izdrži spoljašnje, ekonomske i političke udare. Sa druge strane, Zou i saradnici [26] otpornost definišu kao kapacitet zahvaćenih tela opasnošću da se odupru gubitku tokom kata­strofe i da se regenerišu i reorganizuju posle kata­strofe u određenoj oblasti u datom periodu. Svaka lokalna zajednica ima potencijal da efikasno funk­cioniše za vreme i da se uspešno prilagodi  nakon nastanka katastrofa. Teorija otpornosti obuhvata savremena shvatanja stresnih situacija, adaptacije i dinamike resursa [5].

2. DIMENZIJE I KARAKTERISTIKE OTPORNOSTI

Ublažavanje posledica katastrofa je moguće je­dino kroz unapređenje nivoa pripremljenosti zajed­nice, domaćinstva i građana. Otpornost domaćin­stva i društva na posledice katastrofa generalno je definisana od strane Američkog crvenog krsta u okvirima pet ključnih koraka koje je potrebno da se preduzmu na individualnom nivou, nivou domaćin­stva i zajednice: a) razvoj i testiranje planova zaš­tite i spasavanja; b) obezbeđivanje zaliha hrane i vode u domaćinstvima; v) treninzi; g) volontiranje i d) davanje krvi [27]. Enarson [28] je utvrdio da žene sa niskim primanjima imaju tendenciju da žive u stambenim objektima koje ih izlažu povredama, živeći češće od muškaraca sa niskim prihodima u slabo održavanim javnim smeštajima, mobilnim ku­ćama, skloništima i iznajmljenim nekretninama, i češće nego kod muškaraca se dešava da su one samohrane u domaćinstvu sa niskim prihodima. Poslednjih decenija došlo je do promene fokusa sa „oporavka od katastrofe i reagovanja“ na „uprav­ljanje rizikom i ublažavanje efekata“. Promena se odnosi takođe i na izmenu pristupa koji je fokusiran pre svega na opasnosti kao glavni uzročni faktor, i na smanjenje rizika korišćenjem fizičkih mera zaš­tite, na pristup koji je fokusiran na ranjivost zajed­nice i načine da se ta ranjivost smanji kroz primenu spremnosti i sistema ranog upozorenja. Kasnije su kapaciteti lokalnih zajednica i lokalne strategije sa prevazilaženje katastrofa dobile više na značaju [29]. Pri tome, obrazovanje kao jedna od najznačaj­nih komponenti unapređenja otpornosti domaćin­stva i društva može biti stečeno kroz uključivanje u dobrovoljne i lokalne javne aktivnosti, obuke i seminare.

Otpornost pojedinca je u direktnoj vezi sa nje­govom fizičkom ugroženošću koja podrazumeva postojanje jasne i nedvosmislene pretnje poreklom iz prirode ili tehničko-tehnološke sfere koja u sebi sadrži potencijal dovoljno kadar i moćan da ugrozi vitalne interese ljudi, njihovih zajednica i tvorevina. Ona se prvenstveno odnosi na direktne ili indirek­tne negativne uticaje navedenih sfera na ljude, nji­hove društvene procese i materijalne vrednosti. Paul [30] definiše fizičku ugroženost kao nivo od­nosno stepen gubitka (oštećenja) vitalnih ljudskih ili materijalnih vrednosti pri čemu zavisi od intenziteta i učestalosti prirodnih i tehničko-tehnoloških štetnih pojava i događaja. Posmatrano iz aspekta fizičkih uticaja takvih pojava, ugroženost se može sagle­dati kroz prizmu implikacija po ljude kao bioloških bića i njihovih izgrađenih objekata. Fizička ugrože­nost ljudi se iskazuje u vidu potencijalnog broja stradalih, povređenih i pogođenih ljudi. Sa druge strane, fizička ugroženost objekata od posledica prirodnih ili tehničko-tehnoloških vanrednih situacija iskazuje se u vidu stepena rušenja ili oštećenja, odnosno stvaranja materijalnih gubitaka.

Postoje nekoliko vrsta otpornosti koje se spo­minju u literaturi i koje zahtevaju različite forme me­renja tabela 1. Otpornost ekoloških sistema uslov­ljena je faktorima kao što su biodiverzitet, plano­vima zaštite i spasavanja, dok se društvena otpor­nost može unaprediti kroz komunikaciju, svest o rizicima i pripremljenošću [31]. Potrebno je nastaviti sa operacionalizacijom modela, razvojem indikato­ra i njihovim empirijskim testiranjima. Posebnu is­traživačku pažnju je potrebno usmeriti na razvijanje kvalitetnijih merenja odnosno indikatora.

Svaka katastrofa ima direktnog i indirektnog uti­caja na makroekonomiju jedne zemlje. Pri tome, društva koja su pogođena, često mogu da se sa­mostalno suoče sa ozbiljnim teškoćama, ali vrlo je verovatno da one budu manjeg intenziteta i da se brže suzbiju u zemljama sa većim nivoima integ­racije, diversifikacije i uopše razvoja. Kako se eko­nomska otpornost povećava, ugroženost se pro­porcionalno smanjuje [33].

Tabela 1 – Indikatori otpornosti društvenih zajednica [32]

Dimenzije	Promenljive
Ekološka	Močvarne površine, Stope erozije, Procenat nepropusnih površina, Biodiverzitet, Priobalne odbrambene strukture
Društvena	Demografske (pol, godine, etnička pripadnost itd.) Društvene mreže i organizacije Društvena kohezija Religijske organizacije
Ekonomska	Zaposlenost Vrednost imovine Finansiranje samouprava
Institucionalna	Učestvovanje u programimam smanjenja rizika Planovi ublažavanja opasnosti Usluge Zoniranje i standardi gradnje Planovi zaštite i spasavanja Procene rizika
Infrastrukturna	Kritična infrastruktura Mreža saobraćajnica Struktura izgrađenih objekata
Kompetencije zajednice	Lokalno razumevanje rizika Prisustvo psihopatologije Zdravlje i sport Kvalitet života

 

U jednom od istraživanja otpornosti poslovanja za vreme katastrofa ukazuje se da su značajni faktori poput sposobnosti preduzeća da prevaziđe poremećaje servisa primenom mera štednje ili loci­ranjem alternativnih izvora za potrebne usluge (ge­neratori kad dođe do nestanka struje, flaširana vo­da kada vodovodni sistem zakaže itd.), uz napo­menu da se nakon katastrofe ljudi ponašaju mnogo urgentnije i veće su šanse da će se snaći [34]. Dru­gim rečima, oni se suoučavaju, improvizuju i inovi­raju. Takva otpornost može samim biti povezana sa većom veličinom preduzeća; nalaženjem u bo­ljim finansijskim uslovima kada do katastrofe dođe; vršenjem poslova tokom perioda ekonomske eks­panzije i u robusnijim ekonomskim granama, ume­sto u onim osetljivijim; posedovanjem diverzne tržišne baze, nasuprot isključivo lokalnoj i preduzi­manjem koraka za umanjenje štete i poremećaja i osiguravanje kontunuiteta u poslovanju za razliku od prostog pripremanja radnog mesta [33].

Termin „ekološka otpornost“ upotrebljen je po prvi put u toku 1970. godine kao mera poremećaja koja može biti apsorbovana bez kobnih i irever­zibilnih posledica po životnu sredinu [35]. Izgradnja ekološke otpornosti uslovljena je različitim fakto­rima koji postoje u prirodi i koji su povezani sa ljudi­ma. Ekološka otpornost je u velikoj meri povezana sa društvenom otpornošću kroz ekonomske aktiv­nosti ljudi [25]. Otpornost ekoloških sistema pre­vashodno se odnosi na njegovo funkcionisanje u nespecifičnim situacijama kao što su i prirodne katastrofe. Nije jednostavno opservirati ekološku otpornost pogotovo što je teško uspostaviti vezu između održivosti ekosistema i njegove otpornosti [36]. U literaturi je razvijen teorijski model otpor­nosti, koji prema Norisu i saradnicima [5] postaje aktuelan kada se stresori kao što je katastrofa do­gode. Oni pod stresorima podrazumevaju nega­tivne okolnosti koje predstavljaju direktnu ili indi­rektnu pretnju na blagostanje ljudi, organizacija i društva. U njihovom modelu posebno se razmat­raju: karakteristike stresora; odgovor na stresor i razni uslovi koji utiču na međusobnu povezanost navedenih elemenata. Stresori poseduju veliki broj dimenzija uključujući ozbiljnost, trajanje i iznenad­nost katastrofa. Otpornost lokalnih zajednica zavisi i od ekonomskih resursa. Unapređenje otpornosti zajednica na katastorofe podrazumeva: razvoj ade­kvatnog nivoa ekonomskih resursa, smanjenje rizi­ka i društvene ugroženosti; u proceni društvenog kapitala, primarni resurs svake lokalne zajednice jesu ljudi koji moraju biti uključeni u proces ublaža­vanja opasnosti; formiranje organizacija koje su ključne u procesu mobilizacije i podrške prežive­lima; zajednice moraju posedovati planove, ali ta­kođe planirati svoje aktivnosti i za događaje za koje nemaju planove [5].

Pored teorije otpornosti, Susman i saradnici [37] ističu da teorija marginalizacije može doprineti razumevanju zašto neke grupe, zajednice i zemlje trpe više od drugih kada se dogode prirodne kata­strofe. Ova teorija je veoma relevantna u smanji­vanju ugroženosti ljudi u opasnostima i katastro­fama. Takođe, autori ističu da je ugroženost stepen u kome su različite klase u društvu na različite na­čine u opasnosti, kako u uslovima verovatnoće po­jave ekstremnog događaja i fizičkih stepena u kojem zajednica apsorbuje efekte ekstremnih fizič­kih događaja i pomaže različitim klasama da se oporavi”. Oni priznaju da su siromašni ljudi gene­ralno najugroženiji u katastrofama. Smanjenje otpornosti i ugroženosti su kompatibilni sa ciljevima održivog razvoja, široko definisanih od strane Svet­ske komisije za životnu sredinu i razvoj kao razvoj koji zadovoljava potrebe sadašnjosti bez ugroža­vanja sposobnosti budućih generacija da zadovolje svoje sopstvene potrebe [30]. Upravo zato, otpor­nost je postao suštinski koncept u istraživanju kata­strofa u poslednjih nekoliko godina i od centralnog je značaja za razvoj smanjene katastrofe na lokal­nim, nacionalnim, regionalnim i globalnim nivoima. Otpornost kao takva odražava brigu za poboljšanje kapaciteta i fizičkih i ljudskih sistema da reaguju i da se oporave od katastrofa. Adger [25] ističe da društvena elastičnost ima tri osobine: otpornost, oporavak, i kreativnost. Otpornost se odnosi na na­pore društvene grupe da izdrži uticaj katastrofa i može se shvatiti u smislu do kog stepena pore­mećaja se društvena grupa može prilagoditi bez da sama prolazi kroz dugoročne promene. Oporavak se odnosi na sposobnost društvene grupe da se povuče kroz katastrofe, i mogu se razumeti u smi­slu vremena potrebnog za koje društvena grupa može da se oporavi od negativnih uticaja katastro­fe. Konačno, kreativnost predstavlja dobitak u ot­pornosti postignut kao deo procesa oporavka i mo­že se postići prilagođavanjem na nove okolnosti i učenjem iz iskustva stečenim u toku katastrofe. U teoriji o katastrofama istraživači su došli do četiri različite teme u studijama otpornosti: otpornost kao biofizički atribut, društveni atribut, socijalno-ekološ­ki atribut i atribut za specifične oblasti [26].

ZAKLJUČAK

Savremena društva ulažu ogromna sredstva u naučna istraživanja otpornosti lokalnih zajednica kako bi ublažila štete i gubitke od sve učestalijih i ozbiljnijih posledica katastrofa. Sveobuhvatno una­pređenje otpornosti podrazumeva kontinuirano pra­ćenje dinamika i karakteristika ispoljenih katastrofa. Uprkos postojanju različitih definicija otpornosti, sve one upućuju na potrebu unapređenja sposob­nosti i kapaciteta građana, lokalnih zajednica i država da se adekvatno suoče, izdrže gubitke i što brže oporave od takvih neuobičajenih i vrlo retkih događaja kao što su katastrofe. Teorija otpornosti koja objašnjava uticaj stresnih situacija, adaptacije društva i mogućnosti iskorišćavanja resursa pred­stavlja značajan teorijski okvir za razumevanje mo­gućnosti oporavka ljudi od posledica takvih doga­đaja. Svakako, otpornost jednog društva na kata­strofe uslovljena je mnogobrojnim faktorima: zako­nodavni okvir, ekonomski resursi, pravila i standar­di gradnje, postojanje kvalitetno razvijenog sistema za upravljanje itd. U teoriji, određeni istraživači za predmet svog istraživanja imali su ispitivanje otpor­nosti biofizičkih ili tehnoloških sistema. Oni su se bavili fizičkim osobinama sistema, uključujući spo­sobnost da se sistemi odupru šteti i gubitku funk­cija. Za razliku od njih, istraživači koji su ispitivali otpornost kao socijalno-ekološki atribut ispitivali su različite mehanizme učenja da se živi sa određe­nim promenama i neizvesnostima.

LITERATURA

• Dynes, R.R. and T.E. Drabek, The structure of disaster research: Its policy and disciplinary implications. 1992.
• Buckle, P., Disaster: mandated definitions, local knowledge and complexity. What is Disaster. 2005.
• De Boer, J., Definition and classification of disas­ters: introduction of a disaster severity scale. The Journal of emergency medicine, 8(5), 591-595 pp. 1990.
• Dynes, Y. and R. Russell, Definition of Disaster: Initial Consideration, in Unpublisher paper. 1976.
• Norris, F.H., et al., Community resilience as a metaphor, theory, set of capacities, and strategy for disaster readiness. American journal of community psychology, 41(1-2), 127-150 pp. 2008.
• Gunderson, L.H., Ecological resilience—in theory and application. Annual review of ecology and systematics, 31(1), 425-439 pp. 2000.
• Wenger, D.E., Community response to disaster: functional and structural alterations. Disasters: Theory and research, 17-47 pp. 1978.
• Mileti, D., Disasters by Design: A Reassessment of Natural Hazards in the United States. Joseph Henry Press. 1999.
• Mileti, D.S., T.E. Drabek, and J.E. Haas, Human systems in extreme environments: A sociological perspective. Vol. 21. Institute of Behavioral Science, University of Colorado. 1975.
• Holling, C.S., Resilience and stability of ecological systems. Annual review of ecology and systematics, 4(1).1-23 pp. 1973.
• Aleksandar, I., V. Cvetković, and S. Sudar. Theoretical foundations related to Natural disasters and measuring the resilience of the communities before disasters happens – Establishing proposal variables”. in 7th International Scientific Contemporary Trends in Social Control of Crime. Macedonia, Ohrid: Faculty of Security. 2016.
• Sudar, S., I. Aleksandar, and V. Cvetković. Environ­mental and social management framework (esmf) for fostering environemtnal protection and security in drina river basin riparian countries. in Paper presented at the 7th International Scientific Contemporary Trends in Social Control of Crime. Faculty of Security, Skopje. 2016.
• Pavićević, O., Koncept otpornosti u sociologiji. Sociologija, 58(3), 2016.
• Alexander, D.E., Resilience and disaster risk reduction: an etymological journey. Natural Hazards and Earth System Sciences, 13(11), 2707-2716 pp. 2013.
• Keck, M. and P. Sakdapolrak, What is social resilience? Lessons learned and ways forward. Erdkunde, 5-19 pp. 2013.
• Adger, W.N., Vulnerability. Global environmental change, 16(3), 268-281 pp. 2006
• Birkmann, J. and J. Birkmann, Measuring vulnerability to natural hazards: towards disaster resilient societies. 2006.
• Burton, I., et al., From impacts assessment to adaptation priorities: the shaping of adaptation policy. Climate policy, 2(2-3), 145-159 pp. 2002.
• O’Brien, K., et al., Mapping vulnerability to multiple stressors: climate change and globalization in India. Global environmental change, 14(4), 303-313 pp. 2004.
• Gallopín, G.C., Linkages between vulnerability, resilience, and adaptive capacity. Global environmental change, 16(3), 293-303 pp. 2006.
• Tobin, G.A., Sustainability and community resilience: the holy grail of hazards planning? Global Environmental Change Part B: Environmental Hazards., 1(1), 13-25 pp. 1999.
• Klein, R.J., R.J. Nicholls, and F. Thomalla, Resilience to natural hazards: How useful is this concept? Global Environmental Change Part B: Environmental Hazards., 5(1), 35-45 pp. 2003
• ISDR, U., UNISDR terminology on disaster risk reduction. Geneva, Switzerland, May, 2009.
• Tierney, K. and M. Bruneau, Conceptualizing and measuring resilience: A key to disaster loss reduction. TR news, 2007(250).
• Adger, W.N., Social and ecological resilience: are they related? Progress in human geography, 24(3). 347-364 pp. 2000.
• Zhou, H., J. Wan, and H. Jia, Resilience to natural hazards: a geographic perspective. Natural Hazards, 53(1), 21-41 pp. 2010.
• Cross, A.R. Available from: www. Redcross.org. 2006.
• Enarson, E. and B. Hearne, A gendered perspective. Hurricane Andrew: Ethnicity, gender and the sociology of disasters., 52-74 pp. 1997.
• Јаковљевић, В., В. Цветковић, Ј. Гачић, При­родне катастрофе и образовање, Београд: Универзитет у Београду, Факултет безбедности. 2015.
• Paul, B.K., Environmental hazards and disasters: contexts, perspectives and management. 2011.
• Brenkert, A.L. and E.L. Malone, Modeling vulnerability and resilience to climate change: a case study of India and Indian states. Climatic Change, 72(1). 57-102 pp. 2005.
• Cutter, S.L., et al., A place-based model for understanding community resilience to natural disasters. Global environmental change, 18(4). 598-606 pp. 2008.
• Rodríguez, H., et al., Handbook of disaster research. 2009: Springer Science & Business Media.
• Castillo, C., Disaster preparedness and business continuity planning at Boeing: An integrated model. Journal of Facilities Management, 3(1), 8-26 pp. 2005.
• Mooney, H.A., J.G. Canadell, and T. Munn, The Earth system: biological and ecological dimensions of global environmental change. Wiley. 2002.
• Tilman, D., Biodiversity and ecosystem functioning. Nature’s Services: societal dependence on natural ecosystems, 93-112 pp. 1997.
• Susman, P., P. O’Keefe, and B. Wisner, Global disasters, a radical interpretation. Interpretations of calamity, 263-283 pp. 1983.

 

IZVOD

KONCEPT OTPORNOSTI NA KATASTROFE

U proteklih nekoliko decenija, naučnici iz oblasti društvenih nauka koji su za predmet svog interesovanja imali katastrofe umnogome su doprineli uspostavljanju osnovnih teorija i koncepata neophodnih za proučavanje navedenih pojava. Naučna saznanja iz oblasti katastrofa bila su pravo teorijsko bogatstvo iskorišćeno za unapređenje bezbednosti ljudi od posledica katastrofa. Praksa je pokazala, svako društvo koje je svoju bezbednosnu politiku upravljanja u katastrofama zasnivalo na naučno utemeljenim činjenicama i principima moglo je u velikoj meri da ublaži ili se oporavi od nastalih posledica katastrofa.  Iako je u početku istraživanje katastrofa potpadalo u domen sociologije danas ono na različite načine privlači istraživače društvenih i prirodnih nauka i prepoznato je kao multidisciplinarna i primenjena oblast. Polazeći od prethodnih konstatacija, autori u radu sveobuhvatno analiziraju i opisuju teoriju otpornosti. U radu, posebna pažnja se poklanja određenju pojma otpornosti, njegovim modalitetima i karakteristikama.

Ključne reči: katastrofe, koncept, otpornost, dimenzije, karakteristike.

ABSTRACT

THEORY OF DISASTER RESILIENCE

In the past few decades, scientists in the field of social sciences which are for the subject their interest disaster had greatly contributed to the establishment of basic theories and concepts necessary for the study mentioned phenomena. Scientific knowledge in the field of disaster was the right theoretical richness used for improving the safety of people from the disaster. Practice has shown that every society has its security policy of disaster management was based on scientifically based facts and principles it could greatly mitigate or recover from disasters caused. Although initially researching disasters fall within the domain of sociology today what the different ways researchers are attracted to social and natural sciences and is recognized as a multi-disciplinary and applied power. Starting from the previous conclusions, in the work of authors and comprehensive analysis of the theory describing the resilience from the point of theoretical determination. In this paper, special attention is paid to the definition of the concept of resilience, its modalities and characteristics.

Keywords: disaster, the concept of resistance, dimensions, characteristics.