Cvetković, V., & Filipović, M. (2017). Posledice prirodnih katastrofa: faktori uticaja na percepciju građana Srbije [Consequences of Natural Disasters: Factors Affecting the Perception of Serbian Citizens]. Ecologica, 24(87), 572–578.

Posledice prirodnih katastrofa – faktori uticaja na percepciju građana Srbije

Doc. dr Vladimir M. Cvetković, Originalni naučni rad Marina Filipović, doktorand

UVOD

Multikauzalne posledice prirodnih katastrofa sve ozbiljnije ugrožavaju ljude [1]. U poslednjih nekoliko decenija njihove posledice rastu po eksponencijalnim stopama i često se teško prate i precizno mere [2]. Njihovo teško praćenje i me- renje, posebno se odnosi na ekonomske posledice. Uprkos tome, ljudi nisu bespomoćni već mogu pre- duzeti korake u zaštiti njihovog društvenog, eko- nomskog i ekološkog sistema. Mileti [3] ističe da se gubici od katastrofa povećavaju i verovatno će na- staviti sa rastom u budućnosti. Smit i Vard [4] ističu da posledice mogu biti direktne i indirektne, a one materijalne i nematerijalne. Direktne materijalne posledice nastaju usled oštećenja objekata, struk- tura i infrastruktura, dok indirektne podrazumevaju izgubljenu proizvodnju, zarade, odsustva sa posla itd.

Parker i saradnici [5] ističu da materijalne i ne- materijalne posledice mogu biti primarne i sekun- darne. Primarne posledice su ,,prvog naleta“ i pred- stavljaju neposredne gubitke usled same katastrofe koje često dovode do sekundarnih i tercijarnih po- sledica. Pod sekundarnim i tercijarnim posledicama se podrazumevaju dugoročne posledice (gubitak prebivališta, oboleli od dijabetesa usled stresa). Dragićević i saradnici [6] posledice prirodnih kata- strofa posmatraju kroz raznovrsne aspekte: fizio- nomske – promena morfologije terena, demograf- ske – nastaje kao posledica promene broja i ras- poreda stanovnika na određenoj teritoriji pogođenoj katastrofom, ekonomske – materijalna šteta usled oštećenja, finansijska kriza usled pada proizvodnje i oštećenja proizvodnih objekata, gubitka posla, so- cijalne – materijalni položaj i socijalne prilike pojedi- naca i društva u celini, nedostatak osnovnih uslova za normalno funkcionisanje života, ekološki – pro- mena prirodnih uslova, kvaliteta zemljišta, vode i vazduha, zdravstveni – na teritorijama zahvaćenim prirodnim katastrofama postoji velika opasnost od

 

Adresa autora: Univerzitet u Beogradu, Fakultet bezbednosti, Gospodara Vučića 50

Rad primljen: 22. 05. 2017.

Rad prihvaćen: 07. 08. 2017.

izbijanja zaraznih bolesti usled nedostatka higijene, izlivanja fekalnih voda, zagađenja osnovnih život- nih namirnica, psihološki – nastaju usled gubitka bliskih osoba, pretrpljenog straha, materijalnog gu- bitka, promene mesta stanovanja.

Prirodne katastrofe koje su 2014. godine zade- sile teritoriju Srbije prouzrokovale su: 51 osoba je izgubila život, od čega se 23 udavilo; 32.000 ljudi je evakuisano iz svojih domova, pri čemu je bilo naj- više iz Obrenovca, njih 25.000; 5.000 ljudi je mora- lo da budu privremeno smešteno u kampovima koje su oformili Vlada i Crveni krst Srbije; 6 miliona ljudi je direktno ili indirektno pogođeno u čitavoj zemlji; ukupna vrednost uništenih dobara u 24 po- gođene opštine koje su obuhvaćene Procenom iznosi 885 miliona evra i da vrednost gubitaka iznosi 640 miliona evra, što daje ukupan iznos od

1.525 miliona evra [7]. Takođe, zemljotres koji je ja- nuara 1995. godine pogodio grad Kobe u Japanu, izazvao je sledeće: 240.000 hiljada zgrada je uniš- teno; 1, 3 miliona ljudi je ostalo bez vode; 2.6 milio- na ljudi je ostalo bez električne energije; 860.000 ljudi je ostalo bez snabdevanja gasom; 300.000 telefonskih uređaja je bilo uništeno; autoputevi i železničke pruge su bile uništene; šteta na mreži za snabdevanje gasom bila je sledeća: 26.459 sta- nica srednjeg pritiska je bilo uništeno, bilo je pot- rebno 15 sati da se zaustavi curenje sistema sa ga- som i 85 dana je utrošeno na rekonstrukciju gaso- vodne mreže [8]. Polazeći od posledica katastrofa Federalna agencija za upravljanje (FEMA) razvila je protokole za novčano vrednovanje povreda i smrti [9]. Pored takvih procedura, bilo je i razno- vrsnih pokušaja da se kvantifikuju nematerijalne posledice na osnovu određenih procenata direk- tnih materijalnih gubitaka.

1. PREGLED LITERATURE

   Tomas i Mičel [10] su ispitivali posledice kata- strofa obzirom na geografske lokacije ljudi i tom prilikom utvrdili da je centralni deo zemlje pretrpeo najveću štetu. Junkman i Kelman [11] utvrdili su da do dve trećine smrtnih slučajeva za vreme poplava dolazi usled davljena, jedna trećina usled fizičkih

   trauma, strujnog udara i trovanja. Svakako, utvrđe- no je i da se posledice prirodnih katastrofa razlikuju između razvijenih zemalja i zemalja u razvoju [12]. Na obim i razmere posledice utiču kako fizičke karakteristike [13] same katastrofe kao štu su njena veličina, obim, trajanje i učestalost, tako i same demografske [14], socio-ekonomske [15, 16] i psihološke [17] predispozicije ljudi. Paul [18] ističe da posledice katastrofa zavise i od složenih druš- tvenih, ekonomskih, demografskih, političkih i kultu- rnih faktora. Junkman i Kelman [11] ističu da su posledice kod siromašnih porodica veće u odnosu na bogate. Nišikiori [19] naglašava da se posledice katastrofa po ljude smanjuju sa povećanjem nivoa obrazovanja. Kuni i saradnici [20] naglašavaju da su deca i starije osobe ugroženije od posledica pri- rodnih katastrofa, nego ostale kategorije ljudi. Noji

   [21] je utvrdio da su građani starosti preko 60 godi- na i hronični bolesnici pod većim rizikom od smrti. Fotergil [22] je zaključio da žene imaju veću šansu da umru tokom katastrofa nego muškarci. Sen [23] ističe da se u zemljama sa razvijenom demo- kratijom doživljavaju blaže posledice za vreme pri- rodnih katastrofa. Kan [12] je pokazao da je jedan procenat višeg proseka na „Indeksu za demokra- tiju” povezan sa 13% manje smrtnih slučajeva.

2. METODOLOGIJA ISTRAŽIVANJA

   U cilju ispitivanja percepcije građana Srbije o posledicama prirodnih katastrofa (materijalnih i nematerijalnih) sprovedeno je istraživanje korišće- njem višeetapnog uzorkovanja. Naime, u prvom ko- raku izabrane su lokalne zajednice u kojima postoji rizik od nastanka vanrednih situacija: Obrenovac (178), Šabac (140), Kruševac (180), Kragujevac

   (191), Sremska Mitrovica (174), Priboj (122), Bato-

   čina (80), Svilajnac (115), Lapovo (39), Paraćin

   (147), Smederevska Palanka (205), Sečanj (97),

   Loznica (149), Bajina Bašta (50), Smederevo

   (145), Novi Sad (150), Kraljevo (141), Rekovac

   (50) i Užice (147). U drugom koraku, određena su domaćinstva u kojima je sprovedeno anketiranje u vidu ličnog intervjua (face to face). Ukupno je anke- tirano 2500 građana različitih demografskih, socio- ekonomskih i psiholoških predispozicija. Istraživa- nje je deo obimnijeg ispitivanja pripremljenosti gra- đana za reagovanje u prirodnim katastrofama. U samom procesu anketiranja, ispitanicima su pored osnovnih pitanja postavljena sledeća pitanja:

   • Da li ste doživeli materijalne posledice prir- odnih u vašoj lokalnoj zajednici?
   • Da li ste doživeli nematerijalne posledice prir- odnih katastrofa u vašoj lokalnoj zajednici?

    

   Grafikon 1 – Distribucija anketiranih po lokalnim zajednicama

   Po završetku anketnog ispitivanja, jedinstvene šifre su dodeljene svakom anketnom upitniku sa ciljem provere unetih podataka u bazu podataka. Nakon toga, sprovedena je priprema podataka koja se sastojala editovanja podataka, kodiranja i statis- tičkog prilagođavanja. Editovanje podataka obuh-

   vatilo je postupke kojima se utvrdilo da li postoje nedostajući, nejasni, i pogrešni odgovori? Kodira- nje podataka podrazumevalo je dodeljivanje odre- đenih simbola modalitetima odgovora kako bi se uspešnije pratile određene kategorije i struktura od- govora. Nakon završene pripreme podataka, prvi

   korak odnosio se na analizu svakog pitanja ili mere same po sebi. Takva analiza je sprovedena tabe- liranjem podataka koje obuhvata jednostavno pre- brojavanje broja slučajeva koji pripadaju različitim kategorijama. U sledećem koraku, podaci su pod- vrgnuti unakrsnom tabeliranju sa ciljem uočavanja bilo kakve povezanosti između dve (tipično) nor- malne promenljive. Za statističku analizu poveza- nosti posmatranih promenljiva korišćen je Hi kvad- rat test nezavisnosti.

3. REZULTATI I DISKUSIJA

Poslednjih decenija ljudi se učestalije susreću sa ozbiljnim direktnim i indirektnim posledicama pri- rodnih katastrofa. U svetskom geoprostoru društva su bila suočena sa posledicama 25.552 prirodnih katastrofa, pri čemu je život izgubilo oko 65 milio- na, povređeno oko 15 miliona, pogođeno oko 13 milijardi ljudi, bez doma je ostalo oko 300 miliona i naneta je materijalna šteta u iznosu od 5 milijardi američkih dolara [2]. Građani mogu doživeti ma- terijalne i nematerijalne posledice prirodnih kata- strofa. Pod materijalnim posledicama, a za potrebe ovog rada podrazumevaćemo štetu nanetu mate- rijalnim dobrima koje građani poseduju. To može biti oštećenja na samom objektu, predmetima unu- trar objekta, vozilima, instalacijama itd. Sa druge strane, pod nematerijalnim posledicama podrazu- mevaćemo zdravstveno-fiziološke i psihološke ne- gativne promene kod ljudi. Polazeći od ozbiljnosti posledica prirodnih katastrofa, u anketnom ispitiva- nju građanima je postavljeno pitanje „Da li ste do- živeli materijalne posledice prirodnih katastrofa“. Tom prilikom, ispitanicima je ostavljena mogućnost odgovora sa da ili ne. Rezultati deskriptivnih sta- tističkih analiza su pokazali da je 23% ispitanika doživelo materijalne posledice za razliku od 77% ispitanika koji to nisu doživeli (grafikon 2).

 

Grafikon 2 – Procentualna distribucija građana koji su doživeli materijalne posledice

prirodnih katastrofa

Izneti rezultati predstavljaju samo početni korak u daljoj elaboraciji i detaljnom sagledavanju posle- dica prirodnih katastrofa. Potrebno je u narednim istraživanjima ispitati o kojim se najčešće posledi- cama radi i kakva je povezanost između preduzetih

preventivnih mera i nastalih posledica prirodnih katastrofa.

Nakon utvrđivanja procentualne distribucije lju- di koji su doživeli materijalne posledice prirodnih katastrofa, želeli smo ispitati u kojoj su meri ljudi doživeli i nematerijalne posledice. Prilikom samog ispitivanja (licem u lice – face to face interview) ispitanicima je dato objašnjenje šta se podrazu- meva pod nematerijalnim posledicama prirodnih katastrofa. Na samo pitanje „Da li ste doživeli ne- materijalne posledice prirodnih katastrofa“ odgovor je dalo 97,7% ispitanika. Pri tome, da je doživelo nematerijalne posledice prirodnih katastrofa odgo- vorilo je 16% ispitanika, za razliku od 84% koji to nisu doživeli. Kao i kod analize materijalnih posle- dica, potrebno je dalje istražiti o kojim se najčešće nematerijalnim posledicama radi i koji to faktori utiču da građani subjektivno doživljavaju različite zdravstvene i psihološke poremećaje (grafikon 3).

Nakon deskriptivnih statističkih analiza, konci- pirano je sledeće istraživačko pitanje: da li postoji statistički značajna povezanost između percepcije materijalnih i nematerijalnih posledica prirodnih katastrofa i sledećih faktora odnosno karakteristika: pol, godine starosti, obrazovanje, bračni status, pri- hodi, obrazovanje oca i majke, zaposlenost, rodi- teljstvo i percepcija rizika. U cilju pružanja relevan- tnog odgovora na tako postavljeno pitanje Hi-kvad- ratom nezavisnosti (χ2) detaljno je ispitana poveza- nost između percepcije (materijalnih i nematerijal- nih) posledica i posmatranih varijabli. Rezultati su pokazali da postoji statistički značajna veza per- cepcije materijalnih posledica sa: polom (p = 0,000

< 0,05), godinama starosti (p = 0,000<0,05), obra- zovanjem (p = 0,000 < 0,05), bračnim statusom (p= 0,000<0,05), prihodima obrazovanjem oca (p= 0,000 <0,05), obrazovanjem oca (p = 0,001 <

0,05), obrazovanjem majke (p = 0,039 < 0,05), za- poslenošu (p=0,024<0,05), roditeljstvom (p= 0,000

<0,05) i percepcijom rizika (p=0,000<0,05).

 

Grafikon 3 – Procentualna distribucija građana koji su doživeli nematerijalne posledice prirodnih katastrofa

Daljim analizama dobijenih podataka korišće- njem unakrsnog tabeliranja utvrđeno je da su muš- karci (28,3%) u neznatnom većem procentu istakli

u odnosu na žene (21,5%) da su doživeli materijal- ne posledice prirodnih katastrofa. Kada je reč o obrazovanju, 35,1% ispitanika koji su završili os- novnu školu, 30,8% sa srednjom/trogodišnjom ško- lom, 24,5% sa srednjom/četvorogodišnjom, 20,6% sa višom školom, 19,6% sa fakultom, 10,8% sa masterom ističu da su doživeli takve posledice. Ka- da se analiziraju dobijene vrednosti, primećuje se da su ispitanici sa završenom osnovnom školom u najvećom procentu zabeležili da su doživeli takve posledice. Nadalje, utvrđeno je da su ispitanici čije majke imaju završene osnovne škole u najvećem procentu (28,8%) naglasili da su doživeli posledice u odnosu na ispitanike čije su majke završile dok- torske studije (1,5%). Sa druge strane, u najvećem procentu da su doživeli posledice prirodnih kata- strofa istakli su ispitanici čiji očevi imaju završen fakultet (32,7%), dok u najmanjem procentu to su istakli oni ispitanici čiji očevi imaju završene master studije (3,2%). Bračni status građana utiče na sle- deći način: 24,6% ispitanika koji nisu u vezi zabe- ležili su da su doživeli materijalne posledice prirod- nih katastrofa, zatim 16,6% ispitanika koji su u vezi, 9,5% ispitanika koji su vereni/ne, 26,8% ispitanika koji su oženjeni/udati, 29,3% ispitanika koji su razvedeni i 47,7% ispitanika koji su udovci/ice. Da- kle, u najvećem procentu materijalne posledice istakli su da su doživeli ispitanici koji su udovci/ice. Ispitanici koji su roditelji u većem procentu (28,1%) u odnosu na ispitanike koji to nisu (20%) naglasili su da su doživeli takve posledice. Građani koji ističu da postoji verovatnoća da se susretnu sa po- sledicama prirodnih katastrofa u većem procentu (44,1%) u odnosu na one koji to ne misle (45,9%).

Tabela 1 – Rezultati statističkih analiza Hi kvadrata testa nezavisnosti

	Percepcija materijalnih posledica	Percepcija nematerijalnih posledica
Pol	.000*	.864
Godine starosti	.000*	.000*
Obrazovanje	.000*	378
Bračni status	.000*	.000*
Prihodi	.000*	.000*
Obrazovanje oca	.001*	.000*
Obrazovanje majke	.039*	.245
Zaposlenost	.024*	.612
Roditeljstvo	.000*	.000*
Percepcija rizika	.000*	.000*

* statistički značajna povezanost ≤ .05

U vezi sa godinama starosti utvrđeno je sle- deće: 21% ispitanika starosti od 18 do 28 goidina,

22,8% starosti od 29 do 38 godina, 28,4% starosti

od 39 do 48 godina, 21,4% starosti 49 do 58,

40,5% starosti od 59 do 68 godina, 46,3% starosti preko 69. Dakle, građani starosti preko 69 godina u najvećem procentu su istakli da su doživeli mate- rijalne posledice prirodnih katastrofa.

Kada je reč o percepciji nematerijalnih posledi- ca rezultati Hi kvadrat testa nezavisnosti pokazuju da postoji statistički značajna veza percepcije ne- materijalnih posledica sa: godinama starosti (p = 0,000 < 0,05), bračnim statusom (p = 0,000 <

0,05), prihodima (p = 0,000 < 0,05), obrazovanjem oca (p = 0,000 < 0,05), roditeljstvom (p = 0,000 < 0,05) i percepcijom rizika (p = 0,001 < 0,05). Sa druge strane, nije utvrđena statistički značajna po- vezanost sa polom (p = 0,864 > 0,05), obrazova- njem (p = 0,378 > 0,05), obrazovanje majke (p = 0,245 > 0,05) i zaposlenost (p = 0,612 > 0,05). Bračni status građana utiče na sledeći način: 10,6% ispitanika koji nisu u vezi zabeležili su da su doživeli materijalne posledice prirodnih katastrofa, zatim 11% ispitanika koji su u vezi, 7,6% ispitanika koji su vereni/ne, 19,7% ispitanika koji su oženje- ni/udati, 18,2% ispitanika koji su razvedeni i 31,3% ispitanika koji su udovci/ice. Kao i kod percepcije materijalnih posledica, ispitanici koji su udovci/ice u najvećem procentu istakli su da su doživeli ne- materijalne posledice prirodnih katastrofa. Zatim, utvrđeno je da su ispitanici koji su roditelji u većem procentu (20,8%) u odnosu na ispitanike koji to nisu (10,1%) naglasili da su doživeli nematerijalne posledice. Građani koji ističu da postoji verovatno- ća da se susretnu sa posledicama prirodnih kata- strofa u većem procentu (28,5%) u odnosu na one koji to ne misle (71,5%). U vezi godina starosti utvrđeno je sledeće: 10,4% ispitanika starosti od 18 do 28 goidina, 16,2% starosti od 29 do 38 godina,

21,5% starosti od 39 do 48 godina, 14,9% starosti

49 do 58, 28,8% starosti od 59 do 68 godina, 34,3% starosti preko 69 godina. Kao i kod mate- rijalnih posledica, građani starosti preko 69 godina u najvećem procentu su istakli da su doživeli mate- rijalne posledice prirodnih katastrofa.

ZAKLJUČAK

Percepcija građana o posledicama prirodnih katastrofa kao jedna od kognitivnih funkcija koja predstavlja složen i aktivan proces traženja, odabi- ranja, primanja, i tumačenja raznovrsnih informaci- ja predstavlja značajan element u procesu upravlja- nja u prirodnim katastrofama. Od same percepcije građana u velikoj meri zavisi ponašanje, odlučiva- nje, reagovanje u prirodnim katastrofama. Rezultati

istraživanja su pokazali da je 23% ispitanika istaklo da je doživelo materijalne i 16% ispitanika nemate- rijalne posledice. Neznatno veći broj ispitanika je doživeo materijalne posledice što je i očekivano imajući u vidu njihovu manifestaciju.

Nadalje, utvrđeno je da na nivou značajnosti od pet procenata na percepciju građana o materijalnim posledicama utiču sve posmatrane promenljive: pol, godine starosti, obrazovanje, bračni status, pri- hodi, obrazovanje oca i majke, zaposlenost, rodi- teljstvo, dok na percepciju nematerijalnih posledica ne utiču pol, obrazovanje, obrazovanje majke i za- poslenost. Konkretnije rečeno, u većem procentu ističu da su doživeli materijalne posledice sledeći ispitanici: muškarci, ispitanici sa završenom osnov- nom školom; ispitanici čiji očevi imaju završen fakultet; ispitanici koji su udovci/ice; ispitanici koji su roditelji i ispitanici koji ističu da je verovatnije da će se susresti sa posledicama prirodnih katastrofa. Polazeći od dobijenih rezultata istraživanja, pot- rebno je nastaviti sa ispitivanjem percepcije gra- đana u kontekstu drugih faktora uticaja na nivo viktimizacije ljudi od posledica prirodnih katastrofa.

LITERATURA

1. Shaw, R., K.S.H. Kobayashi, and M. Kobayashi, Linking experience, education, perception and earthquake preparedness. Disaster Prevention and Management, 2004. 13(1): p. 39-49.

2. Cvetković, V. and S. Dragicević, Spatial and temporal distribution of natural disasters. Journal of the Geographical Institute Jovan Cvijic, SASA, 2014. 64(3): p. 293-309.

3. Mileti, D., Disasters by Design:: A Reassessment of Natural Hazards in the United States. 1999: Joseph Henry Press.

4. Smith, K. and R. Ward, Floods: physical processes and human impacts. 1998, New York: John Wiley & Sons Inc.

5. Parker, D., N. Islam, and N. Weng Chan, Reducing vulnerability following flood disasters: issues and practices, in Reconstruction after disaster: Issues and practices. 1997, Ashgate Publishing. p. 23-44.

6. Dragićević, S., Filipović, D., Zaštita od prirodnih nepogoda i tehnoloških udesa – Strategija prostornog razvoja Republike Srbije. 2016, Beograd: Univerzitet u Beogradu, Geografski fakultet.

7. Cvetković, V., Spremnost građana za reagovanje na prirodnu katastrofu izazvanu poplavom u Republici Srbiji, u Fakultet bezbednosti. 2015: Univerzitet u Beogradu, Fakultet bezbednosti. p. 608.

8. Shinfuku, N., S. Sugawara, and T. Yanaka, Mental health in the city of Kobe, Japan. Mental health in ou future cities. Maudsley monograph, 2013. 42: p. 125-146.

9. Agency), F.F.E.M., Seismic Rehabilitation of Federal Buildings: A Benefit/Cost Model. 1994, Washington, D.C.: FEMA.

10. Thomas, D.S. and J.T. Mitchell, Which are the most hazardous states. American Hazardscapes: The regionalization of hazards and Disasters, 2001: p. 115-155.

11. Jonkman, S.N. and I. Kelman, An analysis of the causes and circumstances of flood disaster deaths. Disasters, 2005. 29(1): p. 75-97.

12. Kahn, M.E., The death toll from natural disasters: the role of income, geography, and institutions. Review of economics and statistics, 2005. 87(2): p. 271-284.

13. Mirza, M.M.Q. and B. HOFER, Floods in Bangladesh: History, dynamics and rethinking the role of the Himalayas. Environmental Conservation, 2007. 34(4): p. 348.

14. Cvetković, V., Roder, G., Tarolli, P., Öcal, A., Ronan, K., & Dragićević, S., Gender disparities in flood risk perception and preparedness: a Serbian case study. Paper presented at the European Geosciences Union GmbH – EGU General Assembly 2017, At Vienna, Austria, Volume: Vol. 19, EGU2017-6720: Session HS1.9/NH1.18

    Hydrological risk under a gender and age perspective, Wiena, 2017.

15. Cvetković, V., Fear and floods in Serbia: Citizens preparedness for responding to natural disaster. Matica Srpska Journal of Social Sciences, 2016. 155(2): p. 303-324.

16. Cvetković, V., Percepcija rizika od prirodnih katastrofa izazvanih poplavama. Vojno delo, 2017(In press).

17. Cvetković, V., M. Lipovac, and B. Milojković, Knowledge of secondary school students in Belgrade as an element of flood preparedness. Journal for social sciences, TEME, 2016. 15(4): p. 1259-1273.

18. Paul, B.K., Environmental hazards and disasters: contexts, perspectives and management. 2011: John Wiley & Sons.

19. Nishikiori, N., et al., Who died as a result of the tsunami?–Risk factors of mortality among internally displaced persons in Sri Lanka: a retrospective cohort analysis. BMC public health, 2006. 6(1): p. 73.

20. Kunii, O., et al., The impact on health and risk factors of the diarrhoea epidemics in the 1998 Bangladesh floods. Public health, 2002. 116(2): p. 68-74.

21. Noji, E.K., The public health consequences of disasters. 1996: Oxford University Press.

22. Fothergill, A., The neglect of gender in disaster work: an overview of the literature. The Gendered Terrain of Disaster: Through Women’s Eyes. Westport, CT, Praeger Publishers. pp11-25, 1998.

23. Sen, A., Poverty and famines: an essay on entitlement and deprivation. 1981: Oxford university press.

IZVOD

 

POSLEDICE PRIRODNIH KATASTROFA – FAKTORI UTICAJA NA PERCEPCIJU GRAĐANA SRBIJE

Retki su danas događaji koji mogu baciti na kolena čitave lokalne zajednice kao što to čine ekstremne opasnosti poreklom iz prirode prouzrukujući ozbiljne katastrofe. Kao takve, one nanose ozbiljne posledice ljudima i njihovim materijalnim dobrima uprkos organizovanim pokušajima društva da se one ublaže. Preduzimanje preventivnih mera sa ciljem unapređenja zaštite od takvih događaja podrazumeva postojanje jasne svesti ljudi o mogućim posledicama, njihovim razmerama i ozbiljnostima. U vezi sa tim sprovedeno je kvantitativno istraživanje u kojem su ispitani stavovi građana i njihova percepcija o posledicama prirodnih katastrofa. Višeetapnim uzorkovanjem, anketnim ispitivanjem je obuhvaćeno oko dve hiljade i petsto građana sa područja devetnaest opština. Rezultati istraživanja pokazuju da je 23% ispitanika doživelo materijalne i 16% ispitanika nematerijalne posledice prirodnih katastrofa. Pri tome, statističke analize pokazuju da na nivo značajnosti od pet procenata na percepciju građana o materijalnim posledicama utiču sve posmatrane promenljive: pol, godine starosti, obrazovanje, bračni status, prihodi, obrazovanje oca i majke, zaposlenost, roditeljstvo, dok na percepciju nematerijalnih posledica ne utiču pol, obrazovanje, obrazovanje majke i zaposlenost. Pri tome, upravljanje u prirodnim katastrofama naprosto nameće potrebu za kontinuiranim istraživanjima uticaja prirodnih katastrofa na ljude iz čega i proizilazi naučna i društvena opravdanost sprovedenog istraživanja.

Ključne reči: prirodne katastrofe, kvantitativno istraživanje, posledice, građani, Srbija.

ABSTRACT

 

CONSEQUENCES OF NATURAL DISASTERS – FACTORS INFLUENCE THE PERCEPTION OF CITIZENS OF SERBIA

Today its very rare the events that can throw the knee entire local community like extreme hazards originating from the nature causing a serious disaster. As such, they cause serious consequences to people and their material goods despite the organized efforts of society to mitigate them. Preventive measures with the aim of improving the protection of such events implies the existence of a clear awareness of people about the potential consequences of their scale and seriousness. In this regard we have conducted quantitative research which examined the attitudes of citizens and their perception of the consequences of natural disasters. With multistage sampling, a survey has covered about two thousand five hundred of citizens from the area of the nineteen municipalities. The survey results showed that 23% of respondents experienced material and 16% of non-pecuniary consequences of natural disasters. In addition, statistical analysis showed that the significance level of five percent, perception of citizens about the material consequences were affect all observed variables: gender, age, education, marital status, income, education of father and mother, employment, parenting, while the perception of intangible result not affected by gender, education, mother’s education and employment. At the same time, natural disaster management simply imposes the need for continuing research on the impact of natural disasters and people from which it follows scientific and social justification of the research. Keywords: natural disasters, quantitative research, consequences, and citizens of Serbia.